28 czerwca 1956 r. robotnicy z poznańskich zakładów, na czele z pracownikami Cegielskiego (wówczas Zakładów im. J. Stalina), wyszli na ulice, aby zaprotestować przeciwko pogarszającym się warunkom pracy i drożyźnie.
Hasła na transparentach: „Żądamy chleba”, „Chcemy żyć normalnie” i „Żądamy obniżek cen”, świadczyły o ekonomicznym podłożu demonstracji. Tymczasem brutalna reakcja władz komunistycznych, które wysłały funkcjonariuszy milicji i Urzędu Bezpieczeństwa w celu rozpędzenia strajkujących, szybko doprowadziła do zaostrzenia sytuacji. Protest, początkowo pokojowy, przerodził się w walki uliczne. Demonstranci, przy pomocy zdobytej broni i butelek zapalających, stawili opór siłom bezpieczeństwa. Władze wysłały do Poznania wojsko. Wkrótce na ulicach miasta pojawiło się prawie 10 tys. żołnierzy i blisko 360 czołgów. W ciągu kilkudziesięciu godzin armia stłumiła zajścia, które nabierały już cech insurekcji narodowej. Według ustaleń Instytutu Pamięci Narodowej w efekcie walk śmierć poniosło co najmniej 58 osób (50. cywilów, czterech żołnierzy i milicjant i trzech funkcjonariuszy UB), rannych było dziesięciokrotnie więcej. Romek Strzałkowski, najmłodsza ofiara, w chwili śmierci miał zaledwie 13 lat.
Poznański Czerwiec był pierwszym w PRL, na taką skalę, wystąpieniem robotników przeciwko komunistycznym porządkom. Przez blisko ćwierć wieku wydarzenia były marginalizowane przez rządzących. Robotnicy jednak nie zapomnieli i w październiku 1980 r. uformował się Społeczny Komitet Budowy Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956, który zebrał fundusze na jego rzecz. Pomimo przeszkód czynionych przez komunistów, dwa ogromne krzyże połączone jednym ramieniem stanęły 26 czerwca 1981 r. na placu Adama Mickiewicza, w tym samym miejscu, gdzie niemal 25 lat wcześniej tłum robotników domagał się swoich praw. Do dzisiaj pod pomnikiem Ofiar Czerwca 1956 odbywają się uroczystości upamiętniające masowy zryw poznańskich robotników. Tak było i w tym roku, kiedy pod monumentem zgromadziły się m. in.: delegacje kombatantów, władz państwowych i samorządowych, przedstawiciele episkopatu, harcerze oraz mieszkańcy Poznania.
Sławomir Wyrembelski
Fot. WUW
